1395/12/24 سه‌شنبه
مرکز اندازه شناسی،اوزان و مقیاس ها
اندازه­ شناسی شاخه ‏ای از علم است که به شناخت و بررسی روش های مختلف اندازه­ گیری کمیت­های فیزیکی و استانداردسازی می­ پردازد. نیاز مبرم به قابلیت ردیابی نتایج و استانداردهای اندازه­ گیری در سطح بین المللی، جوامع را به سمت شبکه­ های جدید از همکاری با  سازمان های بین­ المللی، منطقه­ ای و ملی مختلف هدایت کرده است. هیچ کمیتی بدون اندازه شناسی و ایجاد زیرساخت­های آن، به طور معتبر، قابل اندازه­ گیری نیست. بخش­های صنعتی و مصرف کننده­ ها همواره به نتایج حاصل از اندازه­ گیری­ ها که بر اقتصاد، سیاست، سرمایه گذاری و فعالیت بخش­های خصوصی جامعه تأثیرگذار می باشند ، وابسته هستند. یکی از مهمترین این زیرساخت­ها، اندازه شناسی و آزمایشگاه­های مرجع آزمون و کالیبراسیون در کشور است.از طرفی با توجه به مشارکت روز افزون کشورهای مختلف در تجارت بین المللی، توجه به اصول تنظیم قوانین ملی و بین المللی اندازه شناسی، کشورها را آماده می­کند تا در چارچوب قوانین اساسی صحیح در حوزه اندازه شناسی، با کسب مزیت رقابتی ، وارد عرصه داد و ستد بین­ المللی شوند.
 
تعریف اندازه شناسی
اندازه شناسی(Metrology)، علم اندازه­ گیری و کاربرد آن است. اندازه شناسی، کلیه جنبه های نظری و عملی اندازه گیری را با هر عدم قطعیت اندازه گیری و هر دامنه کاربردی شامل می شود.

اندازه شناسی
درجمهوری اسلامی ایران
اولین قانون اندازه گیری ایران ( Measurement Law ) در 11 ماده و دو جدول ضمیمه در 10 خرداد 1304 هجری شمسی به تصویب مجلس شورای ملی وقت رسید. با تصویب این قانون، سیستم متریک به عنوان سیستم رسمی اندازه گیری در کشور تعیین شد. در 18 دی سال 1311 این قانون در مجلس شورای ملی وقت مورد تجدید نظر قرار گرفت. در سال 1337 اجازه عضویت ایران در دفتر بین المللی اوزان و مقیاس ها (BIPM) و سازمان بین المللی اندازه شناسی قانونی ( OIML) در مجلس شورای ملی وقت به تصویب رسید. بعد از تصویب قانون، اجازه تأسیس مؤسسه استاندارد در سال 1339 و تصویب اساسنامه مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در سال 1344 ،اجرای امور مربوط به اندازه شناسی به مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران واگذار شد.مرکز اندازه شناسی در سال 1354 با کمک سازمان های بین المللی به عنوان بزرگترین مرکز اندازه شناسی خاورمیانه تأسیس شد و اداره اوزان و مقیاس ها به آن ملحق گردید. هم اینک این مرکز دارای آزمایشگاه های مرجع ملی بشرح ذیل است:
  1. آزمایشگاه مرجع جرم
  2. آزمایشگاه مرجع ابعاد
  3. آزمایشگاه مرجع فشار
  4. آزمایشگاه مرجع نیرو
  5. آزمایشگاه مرجع دما
  6. آزمایشگاه کمیت های الکتریکی
  7. آزمایشگاه مرجع جرم سنگین
  8. آزمایشگاه مرجع انداز ه شناسی حجمی
  9. آزمایشگاه مرجع نشان دهنده های وزن
وظایف  مرکز اندازه شناسی:
فعالیت های اندازه شناسی شامل کالیبراسیون، آزمون و اندازه گیری ها، روندهای ارزشمندی هستند که کیفیت بسیاری از فعالیت های صنعتی و نیز فعالیت های مرتبط با کیفیت زندگی و فرآیندها را تضمین می کنند. این امر نیاز به اثبات برقراری قابلیت ردیابی دارد که اهمیت آن کمتر از خود اندازه گیری نیست. به رسمیت شناختن شایستگی کسانی که در اندازه شناسی فعالیت دارند، در هر سطحی از زنجیره ی قابلیت ردیابی ضروری است از طرق مختلف تعریف و به رسمیت شناخته شود. بدین ترتیب سیستم اندازه شناسی و اندازه گیری کشور از موارد زیر باید حمایت نماید:
  • برقراری الزامات قانونی در حوزه اندازه شناسی قانونی
  • کنترل و ارزیابی انطباق فرآورده های مربوط و نظارت بر تولید فرآورده و فعالیت های مربوط
  • ایجاد زیرساخت های لازم جهت برقراری قابلیت ردیابی نتایج اندازه گیری
  • تهیه و استقرار نظام ملی کالیبراسیون
  • تهیه الزامات مربوط به نرم افزارهای کنترل کننده دستگاههای اندازه گیری
  • تربیت کارشناسان مورد نیاز صنایع و آزمایشگاههای آزمون و کالیبراسیون
  • استقرار برنامه تضمین اندازه گیری در آزمایشگاههای آزمون و کالیبراسیون که از حساسیت ویژه‌ای برخوردارند
  • تدوین استاندارد های ملی کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری که استاندارد بین المللی ندارند
  • آزمون دوره ای ترازو –نازل های سوخت مایع و باسکول های وسایل نقلیه جاده ای
  • پلمب گذاری وسایل توزین و سنجش
  • تایید صلاحیت و نظارت بر آزمایشگاه های همکار اوزان و مقیاس ها و ارایه خدمات آزمایشگاهی و کالیبراسیون
  • آموزش ، آزمون ، صدور و تمدید کارت بازرسی بازرسان اوزان و مقیاس ها
  • اجرای پروژه های تحقیقاتی مرتبط
  • شرکت در اجلاسیه ها و دوره های آموزشی بین المللی و منطقه ای
امضا توافق نامه شناسایی متقابل با کمیته بین المللی اوزان و مقیاسها (CIPM-MRA)
امضاء توافق نامه شناسایی متقابل با کمیته بین المللی اوزان و مقیاسها (CIPM-MRA)  نقطه عطفی در ارتباطات بین المللی مرکز اندازه شناسی بود و فصل نوینی از همکاری های بین المللی را برای این مرکز رقم زده است. هماهنگی فعالیت های اندازه شناسی جهانی به عهده دفتر بین المللی اوزان و مقیاس ها (BIPM) است تا از این طریق مبانی شناسایی متقابل استانداردهای اندازه گیری و نتایج اندازه گیری فراهم گردد. این موضوع زیربنای صنعت و تجارت جهانی است و یکی از عناصر کلیدی در توانمندسازی علوم تجربی و نوآوری، ارایه خدمات پزشکی، عرضه مواد غذایی و حفاظت از محیط زیست جهانی محسوب می شود.
خوشبختانه، در نهایت پس از توافقات برجام و  پی گیری های انجام شده و پس از 17 از سال، در بهمن ماه سال 1394 با حضور آقای مارتین میلتون ،رئیس دفتر بین المللی اوزان و مقیاس ها، این توافق نامه در تهران امضا  و مبادله شد. با امضای این توافق نامه و اجرایی شدن مفاد آن، علاوه بر حل معضل بین المللی برقراری قابلیت ردیابی نتایج اندازه گیری در کشور، فعالیت های اندازه شناسی سازمان ملی استاندارد ایران، ابعاد جهانی خواهد یافت.

 
خدمات کالیبراسیون استانداردهای مرجع ملی با قابلیت ردیابی از دفتر بین المللی اوزان و مقیاسها  (BIPM)
مرکز اندازه شناسی به عنوان نقطه اتصال جمهوری اسلامی ایران به سیستم اندازه گیری جهانی وظیفه ایجاد قابلیت و رد یابی نتایج اندازه گیری و کالیبراسیون از طریق مراجع بین المللی را بر عهده دارد. آزمایشگاههای مرجع ملی جرم، دما، ابعاد، نیرو، فشار وکمیتهای الکتریکی پس از امضاء توافق نامه CIPM-MRA در فرآیند مقایسات بین المللی آزمایشگاهی قرار گرفته و قابلیت های اندازه گیری و کالیبراسیون CMC کشور را به ثبت خواهد رسانید. در این راستا،  با تلاش های صورت گرفته و پس از 43 سال «جرم یک کیلوگرم ملی» که در مرکز اندازه شناسی سازمان ملی استاندارد نگهداری می شود،  به آزمایشگاههای BIPM  منتقل و پس از انجام کالیبراسیون به کشور باز گردانیده شد.


سند راهبردی مرکز اندازه شناسی، اوزان و مقیاس ها